#دکتر مهدی بصیرت
اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه
# در اقتصاد دلاریزه شده ایران هر عاملی که سبب افزایش نرخ ارز شود منجر به افزایش جمعیت زیر خط فقر خواهد شد. از سال ۹۷ تا کنون اقتصاد کشور بعلت تحریم و عدم تحقق درآمدهای نفتی تحت شوکهای شدید اقتصادی قرار گرفته بصورتی درآمد واقعی مصرف کننده را به کمتر از یک سوم کاهش داده که این امر شرایط زندگی را برای بسیاری از مردم سخت و طاقت فرسا نموده است. در چنین شرایطی زمزمه های حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی شنیده می شود که بنظر بنده این امر به دلایلی که در ادامه خواهم گفت می تواند تیر خلاص را به پیکر نیمه جان اقتصاد ایران شلیک نماید.
۱- حذف ارز دولتی شوک شدیدی را بر سبد غذایی خانواده ها وارد خواهد کرد بعنوان نمونه حذف ارز دولتی از نهاده های دامی و کشاورزی سبب افزایش شدید قیمت کالاهای ضروری همچون محصولات پروتئینی ( قیمت گوشت مرغ تا کیلویی ۵۰ هزارتومان)، برنج ، روغن، قند و شکر، نان، کره و… می گردد و این امر بازهم همچون سه سال گذشته منجر به کوچکتر شدن سفره مردم می گردد.
۲- مجلس و دولت بدنبال این می باشد که با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی حدود ۱۰۶ هزار میلیارد تومان از این طریق آزاد شود و این مبلغ را صرف پرداخت یارانه نقدی به خانواده های کم برخوردار بنماید. به توجه به تجارب آزمون شده در اقتصاد ایران این امر افزایش شدید نقدینگی و تورم را بدنبال خواهد داشت که بتدریج در بلند مدت ارزش واقعی یارانه پرداختی را کاهش خواهد داد در حالی که رشد مستمر قیمتها در جهت عکس ادامه خواهد داشت. بنابراین چنین سازوکاری به زیان فقرا خواهد بود و آنها پس از مدتی حتی نمی توانند در اندازه متعارف و غیر معمول امروز زندگی کنند. لذا با اجرای این طرح فقرا فقیر تر می گردند.
۳- از آنجایی که پرداخت یارانه آزاد شده ناشی از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی قرار است فقط به حدود نیمی از جمعیت کشور پرداخت شود ولی اثر تورمی آن به کل مردم تحمیل می گردد و این امر سبب نابودی طبقه متوسط و افزایش جمعیت زیر خط فقر خواهد گردید.
۴- تورم لجام گسیخته ناشی از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بعلاوه تورم فعلی منجر به افزایش هزینه های جاری و عمرانی دولت در سال آینده خواهد شد لذا کسری بودجه نه تنها کاهش پیدا نخواهد کرد بلکه افزایش هم خواهد یافت.
۵- بر اساس آموزه های علم اقتصاد همه ساله به اندازه تفاوت تورم داخل و خارج کشور می بایست نرخ ارز تعدیل شود، (در برخی از سالها بعلت وجود ذخایر ارزی اقدام سرکوب نرخ ارز صورت گرفته است) با توجه به نامناسب بودن وضعیت ذخایر ارزی و تورم ۵۰ درصدی فعلی قبل از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در صورت اجرای این طرح نرخ ارز ی که پاشنه آشیل اقتصاد ایران می باشد بشدت افزایش پیدا خواهد کرد.
۶- افزایش نرخ ارز ناشی از اجرای این سیاست سبب افزایش نهاده های تولیدو کالاهای سرمایه ای و کالاهای غیر قابل تجارتی همچون مسکن خواهد شد و همین امر سبب غنی تر شدن اغنیا خواهد شد.
۷- سیاست مداران و کارگزاران نظام دلایل مطرح شده در حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی را چرخه فسادی مطرح می کنند که باعث می شود تخصیص چنین ارزی انتفاعی برای مردم نداشته باشد و حاکمیت چون ناتوان از برخورد با شبکه فساد گسترده در این زمینه می باشد لذا تصمیم به اجرای چنین طرح پرمخاطره ای نموده است. تجربه دهه اول انقلاب در این موضوع بیانگر این می باشد در زمانی که هنوز ساختارهای حاکمیتی تثبیت نشده بود، تعداد کارشناسان و اقتصاد دانان محدودی در کشور وجود داشت، کشور درگیر یک جنگ تمام عیاری بودکه حجم زیادی از منابع بودجه را بخود اختصاص داده بود. ولی تخصیص ارز ۷۰ ریالی بخوبی صورت می گرفت ( توزیع اجناس کوپنی)و مردم مشکلات اقتصادی کمتری در زمان جنگ نظامی نسبت به زمان صلح بعد از آن داشته اند(رشد اقتصادی در سالهای ۶۱ و۶۲ بترتیب ۱۲٫۶ و ۱۱٫۱ درصد). آیا شبکه فساد نسبت به آن زمان بحدی گسترش و نهادینه شده که هیچکس یارای مقابله با آن را ندارد که بعلت ناتوانی با این شبکه پیچیده ناچار به اجرای چنین طرح مخاطره آمیزی هستیم. راستی چرا در کشف و برخورد با این شبکه فساد ناتوانیم. قطعا همان شبکه فسادی که مانع از رسیدن مزایای ارز ۴۲۰۰ تومانی به کام مردم شده بیشترین سود را از حذف آن خواهد برد.
۸- در زمینه پرداخت یارانه در اقتصاد، تاریخچه اقتصادهای غربی مبتنی برنظام سرمایه داری بیانگر این مسئله می باشد این کشورها سالها و بلکه قرنها برای کسب مزیت و رشد اقتصادی حمایت گرایی و پرداخت یارانه ها را در دستور کار خود قرار داده اند.
۹- شوکهای اقتصادی سه سال گذشته و کاهش شدید قدرت خرید و کوچک شدن جامعه متوسط، آستانه تحمل مردم را بشدت پایین آورده است. لازم به ذکر است افزایش نرخ ارز بصورت مداوم و مستمر که مردم هیچ نقشی در افزایش آن ندارند و سنجیده یارانه های پرداختی با چنین ارزی با آموزه های علم اقتصاد سازه گاری ندارد لذا پیشنهاد می شود قبل از اجرای چنین طرح مخاطره آمیزی جوانب آن بصورت کامل سنجیده شود.