گردان های قسام شاخه نظامی حماس از تاریخ ۷ اکتبر حمله ای را علیه اسرائیل آغاز کرد حمله ای که در جریان آن ۱۴۰۰ اسرائیلی کشته شده و بیش از ۲۰۰ نفر از آنان به اسارت گرفته شده اند. از آن زمان تاکنون گردان های قسام در کانون توجهات بین المللی قرار گرفته اند. اسرائیل متعهد شده که به دنبال حملات اخیر به عمر تمام جناح های گروه مقاومت فلسطین را که از سال ۲۰۰۷ میلادی بر نوار غزه حکمرانی می کنند، پایان دهد. اسرائیل تاکنون مسئول جانباختن بیش از ۶۵۰۰ فلسطینی در جریان بمباران های بی رویه ای بوده که به گفته دبیرکل سازمان ملل متحد “نقض آشکار قوانین بین المللی بشردوستانه” است. اسرائیل از زمان خروج نیروهایش از غزه در سال ۲۰۰۵ میلادی شش حمله بزرگ به غزه انجام داده است. در این میان، “احمد جباری” فرمانده تیپ ‌های عزالدین قسام در سال ۲۰۱۲ میلادی در جریان حملات هوایی اسرائیل جان اش را از دست داد.

به گزارش فرارو به نقل از الجزیره، در ادامه به آن چه باید در مورد خاستگاه و تکامل شاخه نظامی حماس بدانید خواهیم پرداخت:

حماس چیست و چه زمانی تاسیس شد؟

حماس توسط شیخ احمد یاسین و دستیارش عبدالعزیز الرنتیسی به عنوان شاخه ای از اخوان المسلمین مصر در سال ۱۹۸۷ میلادی تاسیس شد. پیوند حماس با اخوان المسلمین تا سال ۲۰۱۷ میلادی ادامه داشت، زمانی که حماس پایان روابط خود با اخوان المسلمین را اعلام کرد. حماس مخفف حرکات المقاومه الاسلامیه (جنبش مقاومت اسلامی) به معنای غیرت است. این غیرت در جریان انتفاضه اول علیه اشغالگری اسرائیل پدیدار شد که در جریان آن هزاران فلسطینی در تظاهرات مسالمت آمیز علیه مصادره زمین های شان توسط اسرائیل و شهرک سازی های غیرقانونی اسرائیلی نشین شرکت کردند. فلسطینیان پس از مشاهده واکنش تند اسرائیل به اعتراض شان به استفاده از سنگ به عنوان وسیله ای برای مبارزه روی آوردند و برخی از گروه های فلسطینی برای مبارزه به سلاح های سبک متوسل شدند. حماس طرفدار مقاومت مسلحانه برای آزادسازی فلسطین بود و با توافق نامه اسلو در سال ۱۹۹۳ میلادی مخالفت کرد. حماس اعلام کرد که اسرائیل از آن توافق نامه برای گسترش شهرک نشین های غیرقانونی در سرزمین های اشغالی در سال ۱۹۶۷ میلادی استفاده می کند. حماس در سال ۲۰۰۶ میلادی تصمیم گرفت در انتخابات غزه شرکت کند و پیروز میدان شد. با این وجود، انتقال قدرت به حماس مسالمت آمیز نبود زیرا فتح جریانی که بر تشکیلات خودگردان فلسطین تسلط دارد در جهت بیرون راندن حماس از نوار غزه تلاش کرد اما در این امر ناموفق بود. اسرائیل پس از به قدرت رسیدن حماس محاصره زمینی، دریایی و هوایی را بر نوار غزه اعمال کرد و تا به امروز تصمیم می ‌گیرد که چه کسی وارد نوار غزه شده و چه کسی از آنجا خارج شود و در عمل نوار غزه را به یک “زندان بدون سقف” تبدیل کرده است.

“اسماعیل هنیه” که روابط نزدیکی با یاسین بنیانگذار حماس داشت امروز رهبری شاخه سیاسی حماس را برعهده دارد. بر اساس نظرسنجی مرکز تحقیقات سیاست و نظرسنجی فلسطین در ماه مارس اکثر فلسطینیان در صورت وجود دوگانه “محمود عباس” رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین و “اسماعیل هنیه” در یک انتخابات به هنیه رای خواهند داد. ادامه فعالیت‌ های مرتبط با حوزه رفاه اجتماعی از جمله توزیع غذا در ماه رمضان و ساخت مدارس از سوی حماس باعث افزایش حمایت اجتماعی از آن گروه در میان فلسطینیان شده است.

گردان های قسام چه هستند؟

حماس در سال ۱۹۹۲ میلادی واحد نظامی خود را برای متمرکز کردن و شکل دادن به ساختار عملیات نظامی که جنگجویان اش علیه اسرائیل در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ میلادی انجام داده بودند، تاسیس کرد. تارنمای رسمی آن گروه اشاره کرده که نام قسام برگرفته از نام “عزالدین قسام” یک مبارز سوری است که پس از اخراج اش به فلسطین علیه اشغالگری بریتانیا مبارزه کرد. “محمد ضیف” فرمانده نظامی گردان های قسام است و “مروان عیسی” معاون اوست. به گفته کارشناسان، اقدامات گردان های قسام علیه اسرائیل به حماس کمک کرده تا در میان بخش بزرگی از فلسطینیان محبوبیت پیدا کند. تشکیلات خودگردان فلسطین به دلیل شکست در متوقف ساختن روند شهرک سازی های غیرقانونی اسرائیلی و ادامه هماهنگی امنیتی با اسرائیل در میان فلسطینیان به تشکلی نامحبوب تبدیل شده است. تشکیلات خودگردان فلسطین با ظهور سیاست های افراطی جریان راست افراطی در اسرائیل بیش از گذشته به حاشیه رانده شده است.

گردان های قسام تا چه اندازه قدرتمند هستند؟

براساس داده های سیا گردان های قسام بین ۲۰ تا ۲۵ هزار عضو دارند که در مورد تعداد واقعی اعضای آن گردان بحث و اختلاف نظر وجود دارد. خروج اسرائیل از غزه در سال ۲۰۰۵ میلادی به حماس فرصتی برای بازسازی شاخه نظامی خود داد. گفته می شود که حمایت مالی خارجی حماس را قادر ساخته تا قابلیت های نظامی پیچیده خود را توسعه دهد. حماس زرادخانه خود را به مثابه یک عامل بازدارنده قلمداد می کند.

فعالیت های نظامی گردان های قسام چه هستند؟

براساس داده های سیا گفته می شود که گردان های قسام تسلیحات خود را از طریق قاچاق به دست می آورند. برخی منابع نیز اشاره کرده اند گردان های قسام خود تسلیحاتی را در سطح محلی تولید می کنند. با این وجود، “الجزیره” نمی تواند هیچ یک از این ادعاها را به طور مستقل تایید کند.

گردان های قسام معمولا متکی به حملات راکتی هستند و اخیرا پهپاد را نیز به زرادخانه خود افزوده اند. براساس گزارش سال ۲۰۲۱ وزارت امور خارجه امریکا گردان های قسام و  سایر گروه های مسلح فلسطینی بیش از ۴۴۰۰ راکت در رویارویی با اسرائیل در سال ۲۰۲۱ میلادی پرتاب کرده اند. در ۱۱ روز نبرد در آن سال دست کم ۲۶۰ فلسطینی در جریان حملات اسرائیل جان شان را از دست دادند در حالی که تلفات اسرائیل در آن نبرد تنها ۱۳ نفر بود. گزارش‌ها حاکی از آن است که گردان های قسام در ساخت مواد منفجره دست ساز، راکت انداز، موشک های ضد تانک و خمپاره تحصص دارند اما تا حد زیادی به استراتژی و پنهان کاری متکی هستند و زیرساخت های تونلی گسترده ای در اختیار دارند که به آنان اجازه می دهد بدون شناسایی شدن حرکت کنند.

چرا حماس در تاریخ ۷ اکتبر به اسرائیل حمله کرد؟

حماس اعلام کرد که این حمله در پاسخ به تجاوز  اسرائیل به محوطه مسجد الاقصی و افزایش خشونت شهرک نشینان اسرائیلی علیه فلسطینیان در کرانه باختری اشغالی و بیت المقدس شرقی بوده است.

آن سازمان هم چنین اعلام کرد که موفق شده تعداد زیادی اسیر را به منظور چانه زنی برای آزادی اسرای فلسطینی که در زندان های اسرائیل به سر می برند در اختیار گیرد و برخی از تحلیلگران می گویند که تسریع روند عادی سازی دولت های عربی و اسرائیل ممکن است عامل تاثیرگذار دیگری برای تصمیم گیری حماس به منظور حمله علیه اسرائیل بوده باشد. ضیف فرمانده نظامی گردان های قسام در این باره گفته است: “اکنون بزرگترین نبرد برای پایان دادن به آخرین اشغالگری بر  روی زمین در جریان است”. او آشکارا از “حامیان مقاومت فلسطین و ملت های مسلمان” خواست تا “به مبارزه مسلحانه بپیوندند”.

چه گروه های مقاومت مسلح دیگری در غزه حضور دارند؟

گروه‌های مسلح دیگر در غزه اعلام کرده‌ اند که در حال پیوستن به مقاومت فعلی علیه نیروهای اسرائیلی هستند. در میان آنان می توان به گردان های “سرایا القدس” متعلق به جهاد اسلامی فلسطین اشاره کرد. براساس داده های جمع آوری شده توسط  پروژه تهدیدات بحرانی سرایا القدس که در سال ۱۹۹۲ میلادی تاسیس شد مسئولیت انجام دست کم ۳۳ حمله راکتی را برعهده گرفته است. جبهه خلق برای آزادی فلسطین نیز از طریق گردان های “ابوعلی مصطفی” در غزه حضور فعال دارد و از طریق پیام های رسمی تلگرامی به فراخوان های مقاومت مسلحانه می پیوندد.